Bociany czarne ONLINE z Puszczy Noteckiej

Gniazdo na dębie jest zajmowane przez ptaki od wielu lat. W 2019 roku samiec przyleciał 17 marca, samica trzy dni później. Pierwsze jajo pojawiło się 5 kwietnia, pierwsze pisklę wykluło się 9 maja. Niestety dąb jest zupełnie suchy, a gniazdo bardzo ciężkie i na martwej gałęzi. Dlatego wiosną 2019 r. pracownicy Nadleśnictwa Sieraków we współpracy z Komitetem Ochrony Orłów zbudowali sztuczną platformę obok na zdrowym dębie, ale ptaki wybrały stare gniazdo. Kamerę umieszczono na sąsiedniej sośnie.

Chyba nie ma nikogo w Polsce, kto nie kojarzy bociana białego. Widok naszego wiejskiego „boćka”, stojącego na gnieździe lub przechadzającego się powolnym krokiem po łące nie robi na nas większego wrażenia, no chyba, że w pierwszych dniach po przylocie, kiedy znużeni długą zimową szarówką z niecierpliwością na niego czekamy. Jednak mało kto wie o istnieniu bociana czarnego – jego leśnego kuzyna, a jeszcze mniej osób miało okazję go obserwować. W sumie to nic dziwnego.

Negatyw bociana białego

Bocian czarny różni się od swojego wiejskiego kuzyna nie tylko wyglądem, który wydaje się być negatywem bociana białego – biały brzuch, czarny grzbiet i skrzydła, mieniące się w słońcu na kolor zielono-fioletowy, ale również zachowaniem i preferencjami w wyborze miejsca do gniazdowania. Hajstra, bo tak dawniej był nazywany (według uniwersalnego słownika języka polskiego nazwa ta wywodzi się od dolnoniemieckiego słowa Heister, czyli… sroka) żyje z dala od ludzkich osiedli, w puszczach i rozległych podmokłych lasach, gdzie czuje się najlepiej wiodąc skryty tryb życia.

Gniazdo jak Duży Fiat

Tajemniczy jegomość w czarnym fraku swoje gniazdo najchętniej zakłada na starym dębię, sośnie czy buku. Stare, ponad 200-letnie drzewa posiadające rozłożystą koroną, o charakterystycznych poziomych konarach, są doskonałe na ulokowanie gniazda. Konstrukcja zajmowana jest często przez kilkanaście, a nawet kilka­dziesiąt lat, czasami wymiennie z innymi gatunkami ptaków, np. puchaczem, orlikiem krzykliwym czy jastrzę­biem. Najstarsze gniazda, zbudowane z niezbyt grubych, lecz dłu­gich gałęzi, wymoszczone mchem, suchymi lub zielo­nymi pęczkami traw i innych roślin osiągają pokaźne rozmiary: średnicę nawet do 2 metrów, wysokość ok 1 m i wagę ok 1 tony! To tyle co Polski Fiat 125p. Na nizinach typowym dla gatunku środowiskiem są rozległe, wilgotne lasy liściaste w pobliżu bagien lub zbiorników wodnych. Najchętniej jednak wybiera podmokłe lasy olszowe. W przypadku braku preferowanego siedliska gnieździ się w zabagnionych borach sosnowo-świerkowych często poprzecinanych siecią rowów melioracyjnych. W takich miejscach gniazduje w Puszczy Noteckiej i w Puszczy nad Gwdą.

Czy bocian poluje jedynie na żabki?

Z badań nad pożywieniem bociana czarnego w Polsce wynika, że podstawowym składnikiem jego pokarmu są niewielkie ryby (np. piskorz, płoć czy młode szczupaki) i płazy (żaba moczarowa, trawna, kumaki czy żaby jeziorkowe). Zdarza się hajstrze zapolować także na gady, m.in. na zaskrońca czy padalca. Regularnie w diecie bociana czarnego występują również wodne bezkręgowce – chrząszcze wodne i ślimaki. Stąd ptak stołuje się na różnego rodzaju płyciznach, mieliznach, śródleśnych zabagnieniach i w pobliżu rowów melioracyjnych przecinających lasy. Natomiast w czasie, kiedy rzeki wylewają, bociany chętnie polują na rozlewiskach i zalewach. Można je wówczas zaobserwować na skraju zwartych kompleksów leśnych, np. w dolinie Noteci.

Liczebność w Polsce i w okolicach Piły

Mimo że zasięg geograficzny bociana czarnego jest znacznie większy niż bociana białego, jego liczebność jest kilkadziesiąt razy mniejsza. Aktualnie liczebność leśnego bociana w Polsce szacowana jest na 1400 – 1600 par. W lasach na granicy północnej Wielkopolski i Pomorza Zachodniego liczebność gatunku oszacowano na 19-28 par lęgowych (obszary ptasie Natura 2000: Puszcza Nad Gwdą 6-8 par, Puszcza Notecka 6-10 par, Ostoja Drawska 7-10 par). Dystans od granicy Piły do najbliższego gniazda wynosi tylko około… 1,5 kilometra.

Co ciekawe, obszar Polski jest położony w centrum zasięgu geo­graficznego tego gatunku w Europie i stanowi blisko 25% jego populacji w granicach Unii Europejskiej. Dodając do tego 100 tys. bocianów białych gniazdujących w naszym kraju, można rzec, że Polska bocianem stoi!

Pod koniec marca i w kwietniu ptaki przylatują na tereny gniazdowe: zwykle to samiec przybywa pierwszy, podobnie jak u bociana białego. Zajęcie terytorium lęgowego jest sygnalizowane długotrwałymi lotami tokowymi, bezpośrednio po przylocie z zimowisk. Do lęgów bocian przystępuje w kwietniu lub maju.

Lada moment boćki przylecą także do gniazda w Puszczy Noteckiej, z którego prowadzona jest transmisja online. Zachęcamy więc do podglądania życia tych tajemniczych i fascynujących ptaków.

Mateusz Gutowski

Transmisja z gniazda bociana czarnego Ciconia nigra z Puszczy Noteckiej to jedno z wielu działań realizowanych na terenie 47 nadleśnictw Lasów Państwowych w ramach ogólnopolskiego projektu pn.: BocianiMy w Lasach. Dobre praktyki ochrony i zarządzania populacją bociana czarnego na terenach leśnych nr: POIS.02.04.00-00-0154/16, współfinansowanego przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach konkursu nr 2.4.1/1/2016 http://bocianimy.pl/.